Белем-гыйлем, уку-язу,галим-надан

Белем-гыйлем

* Ата белеге белән адәм адәм булмас, әгәр үзе белмәсә.

* Аю беләгенә ышана,
Адәм белегенә ышана.

* Белем белен ашата.

* Белемдә бәхет,
Белемсезгә дөнья ләхет.

* Белемдә көч.

* Белем йөрәккә куәт.

* Белемлекнең чиге юк.

* Белем тәҗрибәдән туа.

* Белем һәр куркынычны җиңә.

* Беләктән белек көчле.

* Белем — нур, белмәү — хур.

* Бәхетне юлдан эзләмә, белемнән эзлә.

* Дөньяда иң зур байлык — белем.

* Дөнья яктыра көн белән,
Адәм яктыра белем белән.

* Җиде йортның телен бел,
Җиде төрле белем бел.

* Икми иген шытмас,
Өйрәнми белем йокмас.

* Яшьлегеңдә белем ал, картайганда сарыф кыл (тот, куллан).

* Кул кыла алмаганны, белем кыла.

* Акыл — тузмас кием,
Гыйлем — корымас кое.

* Ачыйк күзебезне, хур итмәсеннәр үзебезне.

* Бу заманда гыйлемсез, фәнсез кеше — җансыз-тәнсез кеше.

* Гыйлем — акылның яртысы.

* Гыйлем алу — инә белән кое казу.

* Гыйлем — ау,
Язу — бау.

* Гыйлем ашарга сорамас, ашарга бирер.

* Гыйлем булмаганда, бар акыл да юк була.

* Гыйлем дәрәҗәсе — дәрәҗәләрнең иң олысы.

* Гыйлем китапның эчендә дә, тышында да була.

* Гыйлемнән башка гамәлең юк,
Әйләнергә дә әмәлең юк.

* Гыйлемнән зур хәзинә юк.

* Гыйлем өйрәнү — бишектән ләхеткә чаклы.

* Гыйлемсез бер яши,
Гыйлемле мең яши.

* Дөньяны яуларга омтылма, аның гыйлемен яуларга омтыл.

* Дөнья тулы гыйлем,
Башыңда калганы белем.

* Адәм баласы көмеш,
Гыйлеме булса — алтын.

* Җирнең нуры кояш, кешенең нуры гыйлем.

* Син карышмасаң, гыйлем карышмый.

Китап

* Китап — белем чишмәсе.

* Китап галим — телсез мөгаллим.

* Китапның белмәгәне юк.

* Китапсыз өй — ишәк абзары.

* Үзеңнең надан икәнеңне беләсең килсә, күп китап укы.

Уку-язу

* Безне адәм иткән — уку,
Адәмне алга илткән — уку.

* Гыйлем акчага килми, тырышлык белән килә.

* Ерактагы укып беленә, якындагы күренә.

* Заман хәзер шундый заман:
Укымаган эттән яман.

* Күп укыган күп белер.

* Кояш җирне яктырта, уку мине.

* Уйламый уку — аңгыралык,
Укыганда икенчене уйлау — саңгыраулык.

* Уку — күңел нуры,
Укымый калган — кеше хуры.

* Уку каты булса да җимеше татлы.

* Уку — очкан кош,
Язу — тозак.

* Укусыз белем юк,
Белемсез көнең юк,

* Уку төбе — туку (кат-кат әйтеп күңелгә сеңдерү).

* Укы да бел, уйна да көл,
Уйнавын уйна,
Йомышны да уйла.

* Укыдым дип әйтмә, аңладым дип әйт.

* Укып белү бер башка,
Күреп белү бер башка.

* Укысаң белерсең,
Укымасаң бөләрсең.

* Эшләми укуның кадерен белмәсәң, эшли-эшли укырсың!

* Аюга акыл өйрәткән таяк,
Аңкауга (аңгыра) акыл өйрәткән сабак.

* Бүгенге сабакны белмәсәң, иртәгәге сабакны бигрәк тә белмәссең.

* Кайда мәктәп ачылса — анда төрмә бикләнә.

* Мокытны кырык ел укыт — барыбер мокыт.

* Табак килсә, сабак куй,
Сабак килсә, табак куй (аш табынга килгәч, уку белән ашауны бутап йөрмәскә).

* Тук корсак сабакка чукрак.

* Уйна да көл, әмма сабагыңны бел.

* Ялкау шәкертнең китабы керләнми.

Язу-хат

* Акка кара төшсә югалмый.

* Ат җитмәс җиргә хат җитәр.

* Бармак белән каткан җирне казып булмый,
Әлифбасыз (алфавитсыз) язып булмый (Г. Тукайдан мәкальләшкән).

* Бирге урамда язганын аргы урамда үзе дә танымаган.

* Әйткән сүз очар җилгә,
Кул белән кәгазь калыр илгә (язган сүз калыр илгә, диләр).

* Кәгазь — дәрья, каләм — көймә.

* Кәгазьнең йөзен агарткан кара язу.

* Каз канаты кавырсын,
Хаты килсә алырсың.

* Каләм белән язганны кылыч белән дә боза алмассың.

* Каләм кылычтан үткен.

* Каләм өйрән, каләм изгегә тартыр;
Каләм тоткан кешенең зиһене артыр.

* Каләм тоткан әрәм булмас.

* Өч наданга алмашынмас бер язу белгән кеше;
Мәгърифәт эстәр, иренмәс һич кеше булган кеше (Г. Тукайдан мәкальләшкән).

* Ун кат укы, бер кат яз.

* Яза-яза язу остасы булалар.

Укыган белән укымаган кеше

* Бер укыган кешегә ике укымаганны бирсәләр дә алучы юк.

* Бүләк зур булмас,
Укыган кеше хур булмас.

* Күп яшәгән ни белер,
Күп укыган — шул белер.

* Укыган ил узар,
Укымаган ил тузар.

* Укыганмы? — димә, укыганын күңелеңә тукыганмы? — диген.

* Укыганның бите — көн,
Укымаганның бите — күн.

* Укыган укыр,
Укымаган күрә сукыр.

* Укыган уңар,
Укымаган туңар.

* Укымаган бер телле,
Укыган ике телле.

* Укымаган күзлене укыган сукыр җиңгән.

Галим

* Атай гыйлеме белән галим булып булмый.

* Галим белгәнен әйтер,
Ахмак җиңгәнен әйтер.

* Галим булу җиңел, адәм булу читен.

* Галим булсаң, галәм синеке.

* Галим булып кем туган?

* Галим кешене кадерләргә онытма!

* Галимнең күңеле океан диңгезе.

* Галимнең сүзе гомерең үткәнче,
Наданның сүзе ишектән чыкканчы.

* Галим үләр — сүзе калыр,
Йөргән җирендә эзе калыр.

* Кеше яңлыша-яңлыша галим булыр.

Надан

* Берни белмәгән кеше һәрвакыт боек булыр.

* Ишәкнең дәлиле йөгән.

* Мескен ишәккә һәркем менә.

* Надан белмәсә дә кычкыра.

* Наданга фикер әйтеп бактың ни —
Эт муенына энҗе-мәрҗән тактың ни!

* Надан кеше — сукыр тавык.

* Надан кеше сукырдан яман;
Ялкау кеше барыннан да яман.

* Надан кеше — яман кеше.

* Надан кулыннан су эчмә,
Тере суы булса да.

* Надан наданны сөяр,
Галим галимне сөяр.

* Наданның аяк баскан җирендә үлән корыр.

* Наданның сүзе вакытсыз кычкырган әтәч кебек.

* Надан ташка утырган — таш ташка утырган.

* Надан үзеннән башка беркемне дә сөймәс.

* Наян кеше — төлке кеше,
Надан кеше — көлке кеше.

Галим белән надан

* Бер галим йөз наданны җиңәр.

* Галим белен надан аермасы — карга белән былбыл аермасы.

* Галим белсә дә сорый, надан белми дә, сорамый да.

* Галим кеше үлсә дә терек,
Надан кеше йөрсә дә үлек.

* Галимнең бер көне, наданның бөтен гомеренә тора.

* Галим уйлар,
Надан ышаныр.

* Йөз надан бер галимнең тырнагына тормас.

* Надан булып туалар,
Галим булып үләләр.

* Наданның тересе дә үлек,
Галимнең үлесе дә терек.

* Наданлыкка ишәк кенә түзә.

* Наданлык оят түгел, укымау оят.

* Һәр нәрсәгә гаҗәпкә калу — наданлык галәмәте.

* Ялкаулык, наданлык, фәкыйрьлек — бер туганнар.

Гыйлем өйрәнү

* Гыйлем күп, гомер аз, кирәген өйрән!

* Адәм камыт киеп өйрәнми.

* Яшьлегеңдә өйрәнмәсәң, картлыгыңда үкенерсең.

* Өйрәнгән җирдә калмас.

* Өйрәнмичә чабата да үреп булмый.

* Өйрәнү бервакытта да соң түгел.

* Өйрәтсәң, аю да биергә өйрәнә.

* Тутый сөйләшергә өйрәнер, кеше булалмас.

Белү. Белгән белән белмәгән

* Азны белмәгән күпне һич белмәс.

* "Барын да беләм" дигәнче, берен дә белмим дисәңче!

* Белгән белешкә, белмәгән ни эшкә?

* Белгән белән белмәгән бер түгел.

* Белгән белән белмәгәннең аермасы дүрт төрле була имеш:
Беренчесе белә, белә икәнен дә белә;
Икенчесе белә, белә икәнен белми;
Өченчесе белми, белми икәнең белә;
Дүртенчесе белми, белми икәнен дә белми.

* Белгән бер кылдан да аңлар,
Белмәгән бүрәнәдән дә аңламас.

* Белгән белгәнен эшләр,
Белмәгән бармагын тешләр.

* Белгәнгә унике,
Белмәгәнгә утыз ике.

* Белгәнең утыз,
Белмәгәнең туксан тугыз.

* Белгәнеңне сорама.

* Белгән мең бәладән котылган.

* Белгәннән беленмәгән күп.

* Белгән уңар,
Белмәгән туңар.

* Белемлене бала булса да ага дип бел!

* Белемле үлсә, кәгазьдә хаты калыр,
Оста үлсә, эшләгән заты калыр.

* Белемсез үзе белмәс, юньгә күнмәс.

* Белмәгәнгә гөмбә шалкан, ком талкан.

* Белмәгәнеңне кешедән сора,
Олы булмаса, кечедән сора.

* Белмәгәнне сорауның ояты юк.

* Белмәү гаеп түгел, белергә тырышмау гаеп.

* "Белмим" дип әйтмә, "теләмим" дип әйт.

* "Белмим"нең башы авыртмый.

* "Белмим" дию оят түгел.

* Берәү белмәгәнен берәү белер.

* Дөньяда белгән дә бар, белмәгән дә,
Бертигез булмыйдыр һич барча бәндә (М. Гафуридан халыклашкан).

* Әнә, менә дигәнче, яхшы-яманны белеп кал!

* Җил тегермәне икәнен беләм, суы каян килә икән дип әйтәм.

* Ие шул, юкәдә икән чикләвек.

* Ике сигез уналты икәне кем дә белә.

* Яшьлектә белгән — ташка язган,
Картайгач белгән — бозга язган.

* Йөзә белмәсәң, атаң буасында да батарсың.

* Утың булмаса, күршедән сора,
Үзең белмәсәң, кешедән сора.

* Һәр фил озын борынлы булса да,
Һәр озынборын фил булмый..

* Һәр ялтыраган алтын түгел.